Erfpacht: een ingewikkeld dossier
Onze stad kent enkele tienduizenden erfpachters. In de afgelopen en komende jaren vinden duizenden heruitgiftes plaats, waarbij veel erfpachters soms wel het honderdvoudige moeten betalen. Dat veroorzaakt veel onrust. Afgelopen maanden is er veelvuldig gedebatteerd in de gemeenteraad over erfpacht. Omdat het geen eenvoudig thema is, een wat uitgebreidere blog met onze inzet.
Onze stad kent enkele tienduizenden erfpachters. Erfpacht is het recht om een stuk grond te gebruiken om bijvoorbeeld op te wonen. Je koopt dan het huis, maar de grond pacht je van de gemeente. Daar betaal je jaarlijks een zogenaamde canon over. De canon wordt berekend met een percentage van de grondwaarde. Veel erfpachtcontracten in onze stad zijn voor een periode van 75 jaar uitgegeven, en lopen in de periode 2020-2030 af. De grondwaarde is in de afgelopen 75 jaar flink gestegen. In combinatie met het hogere rentepercentage (dat ongeveer van 1,5% naar 4% is gestegen), zorgt dat voor erfpachters soms wel voor een verhonderdvoudiging van hun kosten. En dat veroorzaakt(e) veel onrust.
Om die schok te dempen, lag een raadsvoorstel voor om het canonpercentage te gaan middelen over tien jaar. Dat betekent dat het gemiddelde rentepercentage van de afgelopen tien jaar wordt genomen in plaats van het percentage van dit jaar. Voor 2024 zou dat een halvering betekenen, van ongeveer 4 naar 2 procent. De tweede maatregel is een uitgestelde betalingsregeling voor erfpachters die financieel in de problemen komen. Tegenover dat laatste staat de ChristenUnie/SGP positief, maar op de middeling zijn we kritischer. Middeling zorgt nu namelijk voor een verlichting, maar neemt problemen over vijf à tien jaar niet weg. Daarom kunnen we niet stilzitten, maar moeten we ook kijken naar een oplossing voor de (middel)lange termijn. Daarvoor moet de gehele taxatiemethodiek tegen het licht gehouden worden, evenals de manier waarop we het canonpercentage vaststellen.
Voor de taxatiemethodiek wilde het college de kant op van het systeem dat de gemeente Amsterdam hanteert: een systeem dat vrijwel alle erfpachtdeskundigen met klem ontraden. Een systeem ook, dat in een onderzoek dat Den Haag heeft laten uitvoeren, negatief werd geadviseerd. Wat de ChristenUnie/SGP betreft gaan we niet die kant op, maar volgen we het advies van de deskundigencommissie onder leiding van professor Van Gool: die commissie heeft hertaxaties uitgevoerd in Bezuidenhout en kwam tot taxaties die maar liefst gemiddeld 40% lager lagen dan de eerder uitgevoerde taxaties. Al in april 2023 hebben we met een aangenomen voorstel het college opgeroepen om, als die hertaxaties significant lager zouden uitvallen, alle taxaties sinds de zomer van 2021 opnieuw te bekijken. De commissie Van Gool doet onder meer de aanbeveling om niet het hele systeem om te gooien, maar meerdere taxatiemethoden toe te passen.
Naast het verbeteren van de taxatiesystematiek is het van belang om het canonpercentage aan nader onderzoek te onderwerpen. Zoals gezegd zorgt de middeling voor verlichting nu, maar niet voor de (middel)lange termijn. Juist voor erfpachters bij wie de grondwaarde al eeuwigdurend is vastgesteld, kunnen schommelingen in het canonpercentage ervoor zorgen dat ze plots het twee- of drievoudige moeten betalen. Met alle gevolgen van dien voor het besteedbaar inkomen. De ChristenUnie/SGP heeft daarom een voorstel ingediend om een onderzoek te doen naar alle opties die mogelijk zijn met het canonpercentage: onder meer het vastzetten, anders berekenen, of een bandbreedte worden daarin meegenomen, met als doel ook het canonpercentage schokbestendig te maken. Dat voorstel is - net als ons voorstel om na vaststelling van de taxatiesystematiek direct met hertaxeren te beginnen bij alle erfpachters vanaf de zomer van 2021 - aangenomen. Begin 2025 debatteren we in de raad over de nieuwe taxatiesystematiek.
Ten slotte: twee dagen voor het debat, achtte de wethouder volkshuisvesting het nodig om een artikel van het Algemeen Dagblad over erfpacht te recenseren. Hij stelde dat het nodig was om zelf de feiten op een rij te zetten voor de raad, omdat het AD in een artikel de zaken volgens hem onjuist voorschotelde. Dat artikel had betrekking op informatie die uit een informatieverzoek van de VVD naar voren was gekomen: de gemeente had zich actief in het onafhankelijke onderzoek van de commissie Van Gool gemengd. Het informatieverzoek bevatte hierover heldere informatie, op basis waarvan het AD een artikel heeft gepubliceerd. Omdat de wethouder zich in het debat hiervan niet distantieerde, geen excuses maakte en ook geen blijk van onjuist handelen over zowel het mengen in het onafhankelijk onderzoek als het recenseren van het AD liet zien, heeft de ChristenUnie/SGP een motie van afkeuring hierover gesteund.
